ซิฟิลิส (Syphilis) คือหนึ่งในโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่กำลังกลับมาเป็นประเด็นสำคัญในแวดวงสาธารณสุขทั้งในระดับประเทศและระดับโลก แม้จะเป็นโรคที่มีวิธีการรักษาให้หายขาดได้ แต่การไม่รู้เท่าทันโรคและพฤติกรรมเสี่ยงที่นำไปสู่การติดเชื้อ ยังคงเป็นปัญหาใหญ่ที่ทำให้จำนวนผู้ติดเชื้อซิฟิลิสเพิ่มขึ้นทุกปี โดยเฉพาะในกลุ่มวัยรุ่น ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย (MSM) และผู้ที่มีคู่นอนหลายคน
บทความนี้จะมาเจาะลึกถึงคำถามสำคัญว่า ซิฟิลิส ติดต่อได้ทางไหนบ้าง? พร้อมอธิบายกลไกการติดต่อของเชื้อแบคทีเรีย Treponema pallidum อย่างละเอียด เพื่อให้คุณสามารถดูแลสุขภาพทางเพศของตัวเองได้อย่างรอบด้าน
เนื้อหาตามหัวข้อ
ซิฟิลิสคืออะไร?
ซิฟิลิสเป็นโรคติดเชื้อแบคทีเรียที่มีลักษณะเป็นเกลียวชื่อ Treponema pallidum เมื่อเข้าสู่ร่างกาย เชื้อจะค่อย ๆ แพร่กระจายผ่านกระแสเลือดไปสู่อวัยวะต่าง ๆ เช่น สมอง หัวใจ และระบบประสาท หากไม่ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม ซิฟิลิสจะพัฒนาไปสู่ระยะรุนแรงที่อาจทำให้เกิดความพิการถาวรหรือเสียชีวิตได้ในที่สุด
โรคนี้แบ่งออกเป็นหลายระยะ ได้แก่ ระยะแรก (Primary), ระยะที่สอง (Secondary), ระยะแฝง (Latent), และระยะสุดท้าย (Tertiary) โดยแต่ละระยะมีลักษณะอาการที่แตกต่างกัน
ซิฟิลิส ติดต่อได้ทางไหนบ้าง?
1. การมีเพศสัมพันธ์โดยตรง (ไม่สวมถุงยาง)
ซิฟิลิสสามารถติดต่อได้ง่ายมากผ่านการมีเพศสัมพันธ์ ไม่ว่าจะเป็นทางช่องคลอด ทวารหนัก หรือออรัลเซ็กส์ โดยเฉพาะหากไม่ได้ใช้ถุงยางอนามัย เชื้อแบคทีเรียจะเข้าสู่ร่างกายผ่านรอยแผล รอยถลอก หรือเยื่อเมือกบริเวณอวัยวะเพศ ช่องปาก หรือทวารหนัก
แผลของซิฟิลิสในระยะแรกเรียกว่า “chancre” มักไม่เจ็บ ทำให้ผู้ติดเชื้อไม่รู้ตัวและยังคงแพร่เชื้อให้ผู้อื่นต่อไป
2. การมีเพศสัมพันธ์ทางปาก (Oral Sex)
หลายคนมองข้ามความเสี่ยงของออรัลเซ็กส์ แต่ในความจริงแล้วการใช้ปากกับอวัยวะเพศหรือทวารหนักของผู้ที่ติดเชื้อซิฟิลิส สามารถทำให้ติดเชื้อได้อย่างง่ายดาย โดยเชื้อสามารถเข้าสู่ร่างกายผ่านเนื้อเยื่ออ่อนหรือรอยแผลในช่องปาก ลิ้น หรือคอหอย ซึ่งเป็นบริเวณที่เกิดแผลหรือรอยถลอกเล็ก ๆ ได้บ่อย
3. การจูบลึก (Deep Kissing)
แม้ว่าจะพบได้น้อยกว่าการมีเพศสัมพันธ์โดยตรง แต่หากผู้ติดเชื้อมีแผลซิฟิลิสในช่องปากและมีการจูบแบบลึก ก็อาจมีโอกาสแพร่เชื้อได้ โดยเฉพาะเมื่ออีกฝ่ายมีแผลเปิดหรือเยื่อบุในช่องปากอักเสบ
4. การสัมผัสกับแผลโดยตรง
ซิฟิลิสสามารถแพร่กระจายผ่านการสัมผัสกับแผลบนร่างกายของผู้ที่ติดเชื้อ เช่น การถูไถหรือการใช้อวัยวะส่วนอื่นสัมผัสกับแผลระหว่างมีเพศสัมพันธ์ แม้จะไม่มีการสอดใส่ก็ตาม เชื้อสามารถเข้าสู่ร่างกายผ่านทางผิวหนังที่มีรอยถลอกเล็ก ๆ ได้
5. การใช้ของเล่นทางเพศร่วมกัน
ของเล่นทางเพศที่ใช้ร่วมกันโดยไม่มีการล้างหรือใส่ถุงยางอนามัยสามารถเป็นแหล่งสะสมของเชื้อโรค รวมถึงซิฟิลิส หากของเล่นดังกล่าวสัมผัสกับแผลหรือน้ำคัดหลั่งที่มีเชื้อ แล้วนำไปใช้งานกับร่างกายอีกคนหนึ่ง ก็สามารถถ่ายทอดเชื้อได้เช่นกัน
6. การถ่ายทอดจากแม่สู่ลูก
หญิงตั้งครรภ์ที่ติดเชื้อซิฟิลิสมีความเสี่ยงสูงมากในการส่งต่อเชื้อไปยังทารกในครรภ์ผ่านทางรก ทำให้เกิดภาวะที่เรียกว่า “Congenital Syphilis” หรือซิฟิลิสแต่กำเนิด ซึ่งอาจทำให้ทารกพิการแต่กำเนิด คลอดก่อนกำหนด หรือเสียชีวิตในครรภ์ได้ หากไม่ได้รับการตรวจและรักษาอย่างเหมาะสม
7. การถ่ายเลือดหรือใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน (พบได้น้อยมาก)
ในอดีต การถ่ายเลือดโดยไม่มีการตรวจคัดกรองสามารถทำให้เชื้อซิฟิลิสแพร่กระจายได้ อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบันระบบสาธารณสุขมีมาตรการควบคุมที่เข้มงวด โอกาสที่จะติดซิฟิลิสจากการถ่ายเลือดถือว่าน้อยมาก แต่การใช้เข็มฉีดยาร่วมกันโดยไม่ผ่านการฆ่าเชื้อยังคงเป็นความเสี่ยงอยู่
ซิฟิลิส “ไม่สามารถติดต่อได้” ทางใดบ้าง?
หลายคนยังมีความเข้าใจผิดเกี่ยวกับช่องทางการติดต่อของโรคซิฟิลิส ซึ่งทำให้เกิดการตีตราผู้ติดเชื้อโดยไม่จำเป็น ความจริงแล้ว โรคนี้ไม่สามารถติดต่อผ่าน:
- การจับมือ หรือกอด
- การใช้ห้องน้ำสาธารณะร่วมกัน
- การกินอาหารร่วมกัน (หากไม่มีแผลในปาก)
- การไอหรือจาม
- การว่ายน้ำในสระ
การอยู่ร่วมกับผู้ที่ติดเชื้อซิฟิลิสในสังคมหรือครอบครัวจึงไม่มีอันตรายหากไม่มีการสัมผัสเลือดหรือแผลโดยตรง
ใครบ้างที่เสี่ยง ซิฟิลิส
| กลุ่มเสี่ยง | รายละเอียด |
|---|---|
| ผู้ที่มีคู่นอนหลายคน | มีโอกาสสัมผัสกับเชื้อซิฟิลิสจากคู่นอนหลายราย โดยเฉพาะหากไม่มีการใช้ถุงยางอนามัยสม่ำเสมอ |
| ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย (MSM) | กลุ่มนี้มีอัตราการติดเชื้อซิฟิลิสสูงขึ้นจากการมีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนักหรือทางปากโดยไม่ป้องกัน |
| ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ใช้ถุงยาง | การมีเพศสัมพันธ์ทุกประเภท (ช่องคลอด ปาก ทวารหนัก) โดยไม่สวมถุงยาง เพิ่มโอกาสในการติดเชื้อซิฟิลิส |
| ผู้ขายบริการทางเพศและลูกค้า | เสี่ยงจากการมีคู่นอนหลายคนและอาจไม่สามารถป้องกันได้อย่างเหมาะสมในทุกครั้ง |
| วัยรุ่นที่ขาดความรู้เรื่องเพศ | ขาดความเข้าใจเรื่องการป้องกันโรคทางเพศสัมพันธ์ มีแนวโน้มใช้วิธีป้องกันไม่ถูกต้องหรือไม่สม่ำเสมอ |
| ผู้ใช้ยาเสพติดแบบฉีด | เสี่ยงจากการใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน ซึ่งอาจมีการปนเปื้อนของเลือดหรือเชื้อโรค แม้ความเสี่ยงนี้จะน้อยกว่าการติด HIV |
| หญิงตั้งครรภ์ที่ไม่ฝากครรภ์ | หากติดเชื้อซิฟิลิสโดยไม่รู้ตัว เชื้อสามารถถ่ายทอดสู่ทารกในครรภ์ ทำให้เกิดการแท้ง คลอดก่อนกำหนด หรือทารกพิการแต่กำเนิด |
การป้องกันซิฟิลิสที่มีประสิทธิภาพ
การป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ไม่ใช่เรื่องยุ่งยาก หากมีความรู้ ความเข้าใจ และมีพฤติกรรมทางเพศที่รับผิดชอบ เช่น:
- ใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์
- หลีกเลี่ยงการเปลี่ยนคู่นอนบ่อย
- หมั่นตรวจสุขภาพทางเพศปีละ 1-2 ครั้ง โดยเฉพาะผู้ที่มีพฤติกรรมเสี่ยง
- พูดคุยกับคู่นอนเรื่องสุขภาพทางเพศอย่างตรงไปตรงมา
ตรวจพบเร็ว รักษาได้ไว หายขาดแน่นอน
ซิฟิลิสสามารถวินิจฉัยได้ง่ายด้วยการตรวจเลือด และสามารถรักษาให้หายขาดได้ด้วยการฉีดยา เพนิซิลลิน (Penicillin G Benzathine) โดยยิ่งตรวจพบเร็ว โอกาสในการแพร่เชื้อและการเกิดภาวะแทรกซ้อนยิ่งน้อยลงเท่านั้น
หากคุณเคยมีพฤติกรรมเสี่ยง แม้ไม่มีอาการ แนะนำให้เข้ารับการตรวจคัดกรองซิฟิลิสและโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ เช่น HIV, หนองในแท้, หนองในเทียม, HPV และไวรัสตับอักเสบเป็นประจำ
ซิฟิลิส ติดต่อได้มากกว่าที่คุณคิด!
ซิฟิลิสไม่ใช่โรคที่ควรมองข้าม แม้ว่าจะไม่มีอาการรุนแรงในช่วงแรก แต่หากปล่อยไว้โดยไม่รักษา อาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพร้ายแรงในระยะยาว ด้วยความเข้าใจว่า “ซิฟิลิส ติดต่อได้ทางไหนบ้าง” คุณจะสามารถวางแผนการป้องกันได้ดียิ่งขึ้น ดูแลตัวเองได้อย่างรอบด้าน และไม่เป็นภาระต่อคนรอบข้าง
การตรวจสุขภาพทางเพศไม่ใช่เรื่องน่าอาย แต่เป็นการใส่ใจสุขภาพตัวเองและคนที่คุณรัก ขอเพียงแค่คุณกล้าที่จะรู้ สังคมก็จะปลอดภัยยิ่งขึ้น
อ้างอิง:
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Syphilis – CDC Fact Sheet. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก: https://www.cdc.gov/std/syphilis/stdfact-syphilis.htm
- World Health Organization (WHO). Syphilis. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/syphilis
- กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. โรคซิฟิลิส. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก: https://ddc.moph.go.th
- มูลนิธิเพื่อนพนักงานบริการ (SWING Thailand). คู่มือสุขภาพทางเพศสำหรับกลุ่มเสี่ยง.
- UNAIDS Asia-Pacific. Regional overview on syphilis resurgence and action plan.